Lahana, yoğun yapraklı başları için yıllık sebze mahsulü olarak yetiştirilen yeşil, kırmızı (mor) veya beyaz (soluk yeşil) yapraklı cinsleri olan bir bitkidir.
Ülkemizde çoğunlukla kırmızı ve beyaz lahana tipleri ekilir. Lahana kafaları genellikle bitkinin yaşam döngüsünün ilk yılında toplanır. Tohum için amaçlanan bitkilerin ikinci bir yıl büyümesine izin verilir ve çapraz tozlaşmayı önlemek için diğer lahana mahsullerinden ayrı tutulmalıdır.
Lahana büyük olasılıkla MÖ 1000’den önce Avrupa’da bir yerde evcilleştirilmiştir. Ortaçağda, lahana Avrupa mutfağının önemli bir parçası haline gelmiştir. Yemek için birçok farklı yolla hazırlanabilirler; salamura edilebilir, fermente edilebilir (lahana turşusu gibi), buğulama, haşlanmış, sote, kızarmış veya çiğ olarak yenebilirler. Lahana iyi bir K vitamini, C vitamini ve diyet lifi kaynağıdır.
Lahana fideleri ince kalp şeklinde kotiledonlara sahiptir. Üretilen ilk yapraklar loblu yaprak saplı ovaldir (yumurta şeklinde). Bitkiler olgun vejetatif aksamı 40-60 cm boyuna ulaşır. Kafalar ortalama 0,5 ila 4 kg arasındadır. Genel kanı olarak; daha hızlı büyüyen, erken olgunlaşan çeşitler daha küçük kafalar üretir.
Lahana bitkisinin ilk yaprakları, her biri 25–35 cm x 20-30 cm ölçülerinde 7 ila 15 yaprak içeren bir rozet şekli oluşturur. Bundan sonra, daha kısa yaprak saplı yapraklar gelişir ve kafalar içeriye çukurlaşan yapraklardan oluşur.
Lahana, kafa ağırlığı ve morfolojik özellikleri, dona dayanıklılığı, hızlı büyüme ve depolama kabiliyeti bakımından özel olarak yetiştirilir. Biçim, renk, sıkılık ve diğer fiziksel özellikler için çeşitlerin seçilmesiyle, lahana başının görünümüne seçici ıslahta önem verilmiştir. Üreme hedefleri artık çeşitli böcek ve hastalıklara karşı direnci arttırmaya ve lahanaların besin içeriğini geliştirmeye odaklanmıştır.
Lahana bitkisi, tam güneş alan bir yerde iyi drene edilmiş topraklarda yetiştirildiğinde en iyi performansı gösterir. Farklı çeşitler, daha hafif kumdan daha ağır kile kadar farklı toprak tiplerini tercih eder. Ancak hepsi 6.0 ile 6.8 arasında bir pH’a sahip verimli toprakları tercih eder. Optimal büyüme için toprakta, özellikle erken kafa oluşumu aşamasında yeterli azot seviyesi ve dış yaprakların genişlemesinin erken aşamalarında yeterli fosfor ve potasyum olmalıdır.
Lahana bitkisi, 12-23 °C arasındaki sıcaklıklar en iyi büyümeyi sağlar. Daha yüksek veya daha düşük sıcaklıkların uzun süreleri erken çiçeklenmeye neden olabilir.
Düşük sıcaklık dönemlerinin (vernalizasyon adı verilen bir süreç) neden olduğu çiçeklenme, sadece bitki vejetatif dönemini geçerse oluşur. Vejetatif dönemden generatif durumuna geçiş, gövde çapı yaklaşık 6 mm olduğunda gerçekleşir. Vernalizasyon, bitkinin çiçeklenmeden önce yeterli büyüklükte büyümesine izin verir. Bazı iklimlerde lahana, soğuk dönemin başlangıcına ekilebilir.
Lahana bazen doğrudan tohumların toprağa ekilmesi şeklinde olmasına rağmen, çoğunlukla tohumlardan fide elde edip tarlaya şaşırtılmasıyla olur. Fideler genel olarak 20 ila 30 °C arasındaki bir toprak sıcaklığında 13 mm derinlikte ekilen tohumlardan yaklaşık 4-6 gün içinde ortaya çıkar. Tohum ekiminden 30 – 45 gün sonra fideler dikime hazır hale gelir. Fideler hazır olduktan sonra;
Hat Arası mesafe 70 cm Hat Üzeri Mesafe 50 – 70 cm olacak şekilde dikilir.
Beyaz lahana çeşitleri için dekara 2.000 – 3.000
Kırmızı lahana çeşitleri için dekara 4.000 – 5.500 adet fide dikilebilir.
Yakın mesafeler her bitki için mevcut kaynakları (özellikle ışık miktarını) azaltır ve olgunluğa ulaşmak için gereken süreyi artırır. Bunun yanında beklenen baş iriliğinden kafa küçük meyve elde etmemize neden olur. Deneyimli çiftçiler, bitkinin ani ve yoğun güneş ışığına maruz kalmasını önlemek için genellikle bulutlu tarlaya dikimi daha uygun görürler.
Erken lahana çeşitlerinin ekimden olgunluğa ulaşması yaklaşık 65 – 70 gün sürerken, geç çeşitler yaklaşık 120 günden başlar 180 güne kadar gider.
Lahana meyvesini üretmek için yeterli miktarda suya ihtiyaç duyar. Toprağı nemli tutmak ama çamur tutmamak önemlidir. Tarlada lahana yetiştirirken, yağmurlama veya damla sulama sistemlerini kullanabiliriz.
Çoğu durumda, lahana bitkileri olgunluk iriliğine ulaşmaya yakın dönemde sulamayı azaltmak faydalıdır. Aşırı sulama veya aşırı yağmurlarda, lahana kafalarının çok hızlı büyüyebileceği ve çatlama yapması mümkündür.
GÜBRELEME
Yüksek besin gereksinimi nedeniyle lahana, bor, kalsiyum, fosfor ve potasyum gibi besin eksikliklerine eğilimlidir. Fideler toprağa indirilmeden önce hayvan gübresi ve DAP kullanılması ileri aşamalar için iyi olacaktır. Daha sonra yapılan sulamayla beraber dengeli gübre ve iz element uygulaması yapılabilir.
Lahana ailesinin diğer üyelerinin yakınında veya bu bitkilerin önceki yıllarda yerleştirildiği yerlerde ekim zararlıların ve hastalıkların yayılmasını sağlayabilir. Aşırı su ve aşırı ısı da ekim sorunlarına neden olabilir. Başın ağırlığının azalmasına katkıda bulunan faktörler arasında şunlar bulunur: toprak işlemesiz tarım uygulamaları, kuraklık, su basması, böcek ve hastalık insidansı ve yabani otların neden olduğu gölgeleme ve besin stresi nedeniyle sıkışmış topraklarda büyüme.
Lahanalar, alt yaprakların hemen altındaki sapı bir bıçakla keserek hasat edilirler. Dış yapraklar kesilir ve hastalıklı, hasarlı veya nekrotik yapraklar çıkarılır. Hasattaki gecikmeler, iç yaprakların genişlemesi ve sap büyümesinin devam etmesi nedeniyle başın ortadan ayrılmasına neden olabilir.